Φορμά αρχείων ψηφιακής εικόνας

TIF, JPEG, PICT, ST, GIF, TGA κλπ. κλπ. Κωδικές ονομασίες και συνθηματικά που αποθαρρύνουν τους αδαείς και δημιουργούν σύγχυση και απορίες σε όσους κάνουν τα πρώτα τους βήματα στο χώρο της εικόνας. Ακόμη και οι εξοικειωμένοι με το αντικείμενο συχνά δεν γνωρίζουν σε βάθος το θέμα και χρησιμοποιούν ...μηχανικά τα διάφορα εναλλακτικά φορμά, μάλλον από συνήθεια!

Τι ακριβώς φορμά μεταχειριζόμαστε στην ψηφιακή εικόνα είναι τελικά θέμα προγράμματος και ευκολίας. Δεν υπάρχει πακέττο που να αγνοεί τα "τυπικά" φορμά TIF και JPEG ενώ έχουν δημιουργηθεί και βοηθητικά προγράμματα (utilities) ειδικά για την "μετάφραση" ποικίλων φορμά. Καθοριστικές για την επιλογή του φορμά είναι οι παράμετροι των πληροφοριών που μπορούν να ενσωματωθούν, η συμβατότητα με τις εφαρμογές, η δυνατότητα συμπίεσης, ο χώρος που καταλαμβάνει στο δίσκο κλπ.

Τί είναι πιο εύχρηστο; Να σώσουμε τη δουλειά μας σε ένα "εγγενές" φορμά που προβλέπεται μόνο από το συγκεκριμένο πρόγραμμα ή να διατηρήσουμε τη μέγιστη συμβατότητα αποθηκεύοντας σε κάτι "κατανοητό" από όλα τα πακέττα επεξεργασίας εικόνας, ακόμη και από διαφορετικές υπολογιστικές πλατφόρμες; Θα πρεπει να αποφασίσουμε παίρνοντας υπόψη τις προοπτικές για την αλυσίδα παραγωγής: κατά πόσον δηλ. το αρχείο θα παραμείνει στα χέρια μας μέχρι την τελική εκτύπωση ή πρόκειται να περάσει από αρκετά στάδια και διαφορετικά μηχανήματα που δεν τρέχουν όλα αναγκαστικά το ίδιο software.

Γνωστά και διαδεδομένα προγράμματα όπως το Adobe Photoshop, το Fractal Painter και το X-Res Live Picture, πέρα από τα ορθόδοξα φορμά προτείνουν κάποια δικά τους "εγγενή" φορμά με ορισμένα πλεονεκτήματα: μικρότερο μέγεθος, αποθήκευση paths. channels, layers κ.ά. στοιχείων). Αποτελεί λοιπόν καλή ιδέα να ακολουθήσουμε τη μέθοδο αποθήκευσης στο εγγενές φορμα και όταν χρειαστεί να σώσουμε σε άλλο φορμά με την εντολή Save As.

Aνταλλαγή αρχείων

1. Η πείρα μας συμβουλεύει να ακολουθούμε τις εξής βασικές οδηγίες, εξαρτώντας το φορμά από την αναμενόμενη χρήση:
2. Σώζουμε στο φορμά που επικρατεί αναφορικά με τη χρήση: TIFF ή EPS για εκτυπώσεις σε φωτοευαίσθητο χαρτί διάφορων τεχνολογιών ή τυπογραφική αναπαραγωγή, PICT ή ΒΜΡ για πολυμέσα, και ΤΙFF ή BMP για παρουσιάσεις. Εφόσον το πρόγραμμα που θα μεταχειριστούμε υποστηρίζει πολλαπλά φορμά, επιλέγουμε εκείνο που εμπεριέχει τις περισσότερες πληροφορίες για την εικόνα.
3. Προσέχουμε τις συμβάσεις ως προς την ονοματολογία. Το σύστημα αρχείων του παλιού καλού DOS (το οποίο διατηρείται στα Windows 3,1x) προβλεπει τους γνωστούς 8+3 χαρακτήρες. Πιο προηγμένο, το σύστημα των Windows 95 επιτρέπει ονόματα αρχείων μέχρι 256 χαρακτήρες και μάλιστα σε διαφορες γλώσσες. Θεωρητικά αν κάποιο όνομα είναι μεγαλύτερο από το 8+3, περικόπτεται. Όμως δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις ασυμβατοτήτων (π.χ. όταν προσπαθουμε να δουμε σε λειτουργικό DOS αρχεία με "μακριά" ελληνικά ονόματα. Ηθικό δίδαγμα: πριν "βαφτίσουμε" τις ψηφιακές εικόνες μας, λαβαίνουμε υπόψη κατά πόσον θα κυκλοφορήσουν ή όχι από computer σε computer που τρέχουν διαφορετικά λειτουργικά.
4. Χρησιμοποιούμε τον κωδικό με τα τρία χαρακτηριστικά ψηφία που υποδηλώνει το φορμά. Είναι ο απλουστερος τρόπος για να "καταλάβει" η εφαρμογή περί τίνος πρόκειται.

ΤIFF (Tagged Image Format)

To universal φορμά που υποστηρίζεται από το συνολο των προγραμμάτων επεξεργασίας εικόνας, ακόμη και από απλούς επεξεργαστές κειμένου. Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές του που χαρακτηρίζονται από την έκδοση π.χ. v.6,0 αν και τις περισσότερες φορές δεν αναφέρεται ρητά. Σώζει χαρτογραφικά (bitmapped) αρχεία με πληροφορίες για το χρώμα και το ασπρομαυρο (γραμμικά, ασπρομαυρα, έγχρωμο στο προσθετικό σύστημα RGB ή το αφαιρετικό CMYK ακόμη και CIELAB, όχι όμως διτονικά. Ακόμη υποστηρίζει κανάλια alpha, επιτρέπει την εσωτερική συμπίεση με μη απωλεστικό αλγόριθμο LZW και είναι αφήνει περιθώρια για συνεργασία ανάμεσα σε διαφορετικές υπολογιστικές πλατφόρμες (PC/Mac) αλλάζοντας μόνο τη σειρά των bytes. Aν το αρχείο TIFF CMYK προορίζεται για διαχωρισμούς τετραχρωμίας, είναι προδιαχωρισμένο και περιέχει πληροφορίες για υφαίρεση μαύρου (GSR, UCR: under color removal), xωρίς τις οποίες τα χρώματα της λιθογραφικής αναπαραγωγής δεν τυπώνονται με ακρίβεια.

ΕPS (Encapsulated Postscript)

Προέρχεται από τον κόσμο των Macintosh.Πρόκειται για τυποποίηση ανεξάρτητη από υπολογιστική πλατφόρμα, κατανοητό αν αναλογιστούμε ότι οφείλεται στην Adobe εφευρέτρια της γλώσσας Postscript. Eπινοήθηκε με σκοπό να εξυπηρετήσει την εκτύπωση διανυσματικών σχεδίων ώστε να μπορούν να μεταφερθούν από το ένα πρόγραμμα στο άλλο ή να εκτυπωθούν ή να γίνουν ένθεση σε κάποιο σελιδοποιητικό πρόγραμμα. Έκτοτε χρησιμοποιήθηκε με επιτυχία και σε πακέττα επεξεργασίας εικόνας. Έλκοντας την καταγωγή του από την Postscript ενσωματώνει με μεγαλύτερη ευκολία γραμματοσειρές και συνδυασμούς σχεδίων/εικόνων. Εμπεριέχει αρχείο α/μ προαπεικόνισης (preview) με ρυθμιζόμενο βάθος (grayscale). Mπορεί να περιλαμβάνει: διτονικό, τριτονικό κ.ο.κ. κανάλια Alpha, διαχωρισμούς τετραχρωμίας, clip path και ρυθμιζόμενο raster.

CT (Scitex Continuous Tone)
Αφορά αποκλειστικά τα συστήματα προεκτύπωσης της Scitex. Πριν δύο τρία χρόνια ήταν ένα κλειστό "ιδιόκτητο" φορμά, τώρα όμως η Scitex κοινοποίησε την δομή του με σκοπό την επικοινωνία με προσωπικούς υπολογιστές, και μάλιστα την αποστολή αρχείων σε σταθμούς εργασίας της εταιρίας για διαχωρισμούς και εκτύπωση. Το φορμά αυτό δεν σώζει κανάλια Alpha και clipping paths.

PICT
Φορμά που ανδρώθηκε στον κόσμο των Macintosh και αποτελεί το defacto στάνταρ σε προγράμματα Multimedia όπως το Persuasion, Premiere, Macromedia Director κλπ. Περιέχει και διανυσματικες και χαρτογραφικές (προσδιορισμένες pixel προς pixel) πληροφορίες. Όμως δεν υποστηρίζει αρχεία CMYK ή διτονικά.

ΒΜΡ (Windows Bitmapped)
Xαρτογραφικό αρχείο εικόνας, το αντίπαλο δέος του PICT στο χώρο των PC. Bασικό μέλημα στην αρχιτεκτονική του είναι η απόλυτη συμβατότητα με όλες τις εφαρμογές Windows. Όπως το PICT δεν υποστηρίζει CMYK και διτονικά.

ΤARGA (TGA)
Πρότυπο που θεσπίστηκε από την εταιρία TrueVision για εφαρμογές Multimedia σε PC. Μπορεί να σώζει ασπρόμαυρα και έγχρωμα ψηφιακά αρχεία σε κυμαινόμενο βάθος χρώματος 16-32bit.

Πίνακας: Φορμά ψηφιακών αρχείων εικόνας